Menu
Dzisiaj jest: 28 Marzec 2024    |    Imieniny obchodzą: Aniela, Sykstus, Joanna

stokrotka2

70 lat temu w Grabownicy Starzeńskiej

     Latem roku 1944 sytuacja wojenna na froncie wschodnim prawie się unormowała. Wskazywała na to, że Polska na pewno znajdzie się w strefie działań frontu wschodniego. Oznaczało to, że po raz kolejny na tereny Rzeczypospolitej wkroczy Armia Czerwona. Pod koniec wiosny 1944 roku linia frontu niemiecko-radzieckiego na północ od Karpat wreszcie się ustabilizowała. Na południu od linii Prypeci Rosjanie zdołali wedrzeć się daleko na zachód aż po Łuck i Kowel. Nadszedł w końcu czas na ofensywę na Białorusi. Naczelne Dowództwo i Sztab Generalny Armii Czerwonej przygotowując operację białoruską zadbały o maskowanie własnych działań. Starano się sprawiać wrażenie, że nowe uderzenie wojsk radzieckiego sojusznika, będzie przeprowadzone na północy w pasie nadbałtyckim oraz daleko na południu. W związku z planowanym natarciem nakazano zachowanie daleko posuniętej tajemnicy. Jak zaświadczał ówczesny szef Zarządu Operacyjnego Sztabu Generalnego Armii Czerwonej generał Siergiej Sztemienko: „Podjęto niezbędne kroki dla zachowania tajemnicy naszych zamiarów. Do bezpośredniego opracowania planu kampanii letniej w ogóle, a operacji białoruskiej w szczególności, zaangażowano bardzo wąski krąg osób.” Wkrótce działania radzieckie stały się faktem. Rozpoczęła się Операция Багратион,. Biorąc pod uwagę inne bitwy i operacje, było to największe zwycięstwo Związku Radzieckiego. Straty niemieckie były ponad 4 razy wyższe od radzieckich, a w ciągu dwóch miesięcy ZSRR udało się z powrotem zająć całe terytorium utracone podczas niemieckiej ofensywy. Niemiecka armia już nigdy nie odzyskała swojej siły i ducha walki. Straty w tej operacji porównywalne są ze stratami w czasie bitwy stalingradzkiej, czwarta część sił niemieckich z całego frontu wschodniego została zniszczona. Ofensywa zerwała połączenie między Grupą Armii "Północ" i Grupą Armii "Północna Ukraina", zmuszając je do szybkiego wycofania się na zachód. Radziecka ofensywa nieubłaganie parła naprzód. Armia Czerwona zbliżała się do przedwojennych granic Rzeczypospolitej. Polska ziemia stawała się polem krwawej bitwy…  Jednak wkroczenie radzieckich wojsk na ziemie polskie przyniosło z sobą cień nadziei na zakończenie nazistowskiej okupacji. Większość sił kierowała się w stronę Wisły. Rada Wojenna i polityczne kierownictwo frontu operowało hasłem, które wkrótce stanie się niezwykle popularne wśród żołnierzy: „Naprzód! Na Wisłę”. Wspomina ten okupiony krwią czas generał Krajniukow:

„ Widzieliśmy że bitwa o dostęp do Wisły będzie ciężka. Rzeka stanowiła najpoważniejszą przeszkodę, jaka odgradzała i tym samym chroniła gniazdo nazizmu. Po pośpiesznym ściągnięciu posiłków z Niemiec, z Rumunii i najbliższych frontowi terenów, na całej długości Wisły Niemcy przystąpili do kontrataków usiłując w ten sposób okrążyć nasze jednostki, które przedarły się przez rzekę. Nasze jednostki musiały odeprzeć ataki aż czternastu niemieckich dywizji. Co więcej Niemcy wprowadzili do walki nowe typy czołgów, o większej sile rażenia i lepiej opancerzonych niż dotychczas. Gdy przekroczyliśmy granice Związku radzieckiego i znaleźliśmy się na terenie Polski, nasze cele uległy zmianom. Rada Wojenna 1 Frontu Ukraińskiego wystosowała apel do ludności polskiej. Dokument głosił, że „Armia Czerwona nie pretenduje do włączenia do Związku Radzieckiego terytoriów polskich, czy do wprowadzenia na nich radzieckiego prawodawstwa… „Generał Krajniukow

Wyzwolenie było bliskie. Świadek historii proboszcz grabownicki Jan Reichel tak wspominał:

Nadszedł rok oczekiwany przez nasz naród aby był tym rokiem wyzwolenia Polski spod jarzma najstraszniejszej niewoli niemieckiej. Ucisk wcale nie ustępuje. Jednakowoż już ręka Boskiej sprawiedliwości i Boskiej kary nad głową wroga. Zima bardzo uciążliwa, silne mrozy, roztopy i mrozy niszczą żołnierza niemieckiego. Żołnierz sowiecki dobrze ubrany i uzbrojony w wielkiej sile. Ameryka obficie zaopatruje armię sowiecką. Pod Stalingradem ginie najlepsza siła Niemców. Złamano Niemców pod Stalingradem i rozpoczęła się okrążająca ofensywa wojsk czerwonych. Niemcy wszędzie okrążani i bici cofają się na całym froncie. Rosya weszła do Polski gromiąc Niemcy. Gdy Rosjanie zajęli Lwów na gwałt Niemcy z trzech powiatów wysłali ludność do kopania okopów nad Sanem. Dziesiątki tysięcy ludzi kopało okopy i budowało bunkry od Sanoku aż do ujścia Sanu do Wisły. Na nic nie przydała się ta praca, bo Armia Czerwona prędzej ubiegła Niemców, przekroczyła San, a Niemcy przeważnie w popłochu uciekali. Dopiero większe bitwy rozpoczęły się od Dynowa do Sanoka i Krosna i w górach od Chyrowa po granice Karpat. U nas rozpoczęła się bitwa najpierw w Izdebkach, Przysietnicy i Brzozowie, największa bo trzydniowa w Grabownicy, Górkach, Zarszynie po Niebieszczany i Poraż i dalej w góry. Do Grabownicy przyszli bolszewicy dnia 3 sierpnia o trzeciej po południu, w samej wsi rozpoczęła się bitwa z czołgów, armaty i karabiny maszynowe grały i z samolotu bombardowano. Bolszewicy zajęli teren  kościoła i plebani  a Niemcy szkołę i wzgórze nad Pałysem Jakubem (obecnie wzgórze za Maciejem Wójcikiem i Urszulą Pałys). Proboszcz z gośćmi z Poznania siedział w pokoju, granat bolszewicki wpadł do sąsiedniego pokoju, rozerwał dach i powałę,i sufit pokoju, podziurawił dach na plebani  jak sito. Wszyscy schroniliśmy się do piwnicy , granaty padały ze strasznym wybuchem co chwila, istne piekło. Najstraszniejsza bitwa trwała w nocy z drugiego na trzeciego sierpnia, zapalili Niemcy palącymi granatami gumno plebańskie, które spłonęło wraz z drewutnią i wozownią. Spłonęło wszystko siano i konicz i narzędzia rolnicze, zdawało się że wszystko spłonie, ale dzięki Opatrzności Boskiej reszta została tylko uszkodzona. Na kościół Niemcy rzucili pięć szrapneli. Pociski te uderzyły we wieżę i mur kościoła, we wieży wybiły okropne dziury, krokiew jedną całkowicie zdruzgotały pięć metrów blachy wagi okropnie podziurawiły i na pół dachu dziury porobiły. Okna od strony południowej wszystkie wyleciały i wszystkie się wytłukły, w jednym miejscu od chóru, sklepienie kościoła odłamek szrapnela przebił. Bolszewicy porobili sobie okopy około kościoła od strony zachodniej i około plebanii około południowozachodniej. Uszkodzono drugie gumno dach podziurawiony i stajnie. Szrapnel niemiecki wpadł do stajni i poranił odłamkiem wołu. Na około plebanii po całym ogrodzie i na polach plebańskich porobiono okopy obronne. Jeszcze przez dwa tygodnie bili na Grabownicę od strony Górek gdzie spalono siedemnaście domów,  od Jaćmierza i Strachociny.A tu trza było zboże rząć, stała pszenica, owies, jęczmień, na robotników w polu padały pociski, że z pola zbiegali i bano się wychodzić na żniwo. Gospodarz mój okazał wielką odwagę ze służbą plebańską, ratując w czasie pożaru od ognia. Cztery domy spalone w Grabownicy i czterech ludzi padło od pocisku. Jednego Niemiec umyślnie widać zastrzelił gdy brał wodę ze studni, syna Józefa Misztaka, Stanisława. Niemcy okopali się w górach w Odrzechowej, bili na Wzdów, gdzie spaliło się kilkanaście domów, a szczególnie bili na Zarszyn, gdzie spalono kościół i omalże całe miasteczko. Ludność parafii Zarszyna a więc: z Zarszyna, Długiego, Nowosielec, i z parafii beskiej z Symonia Milczy z Sanoczka, Pielni została wydalona osiadła się w Grabownicy i Niebocku, zaś w Grabówce z Markowiec Pisarowiec i Dudyniec. Ludność tę nikt nie żywił ani nie stworzył się żaden komitet. Przeto ludność ta rzuciła się na cudza własność, zabierała zboże z pól dworskich, plebańskich i dworskich, ale chłopi sobie nie dawali zabierać. Ludność ta darła ziemniaki w polu i bydłem swym czyniła okropne szkody po polach łąkach, wydzierano buraki, jednym słowem wszystko bezkarnie uchodziło bo żadnej władzy nie było, a bolszewicy w to się nie wdawali. Urzędnicy gminni nadto żołnierze sowieccy kosili konicze i owsy dla koni. Tak trwało do października. Sowieci wypędzili Niemców z gór i zajęli Krosno. Walki trwały między Krosnem a Jasłem aż do połowy zimy. Szła linia niemiecka silnie obsadzona od Prus wschodnich na warszawę Sandomierz Dębicę jasło aż do Budapesztu na Węgrzech. Sowieci przez ten czas przygotowali znakomicie niezliczona ilość czołgów i najdoskonalszej broni aby rozpocząć skuteczną ofensywę na całej linii. Kontyngent jednakowoż sowieci zabierali tak jak za Niemców mimo tak wielkiego zniszczenia. Plebania musiała oddać prawie wszystek owies 31 metrów ziemniaków i 15 metrów zboża chlebowego. Młyny wszystkie męły zboże dla wojska. Na plebanii był magazyn żywnościowy, pokoje były założone worami zboża aż po sufit, tak samo wozownia i spichlerz.

    Wkroczenie wojsk radzieckich w czwartek dnia 3 sierpnia do Grabownicy w pamięci ich mieszkańców  pozostanie jako dzień wyzwolenia. Dzień ten zapamiętała rodowita graboszczanka babcia Maria Trześniowska urodzona w 1924 roku. Jakie było lato 1944 roku?

Wiem ino był piękny dzień. Było ciepło gorąco no ale żeby zacząć mówić o tym to trzeba powiedzieć że w Grabownicy nie było tak jak teraz. Tutaj od środka do kopalni po lewej stronie było tylko trzy domy, to był tylko Dżoń na środku i my Trześniowscy i Irzyk po tej stronie. Może by określić dobrze, po drugiej stronie było więcej to do kopalni. Był piękny dzień. Każdy chciał zapomnieć ten dzień. I tu na środku nie było  tak jak teraz. Rzeka szła kędy tutaj bliżej z tej strony, bo potem była przesunięta koryto że inaczej idzie. I tutaj była też koło Kosteckiego teraz dawniej mieszkał Moszko. To tam rzeka była z tej strony a nie z tamtej tak jak teraz jest. To było przesunięte koryto bo tak jak robili drogę to wszystko poprzeinaczali. I pamiętam ten dzień bo zachciało nam się grzybów. Poszli my do lasu. Ja poszłam i z chłopakiem, nazbierali my tych grzybów i idziemy. Cisza był okropna także nie wiadomo było co to jest, no cicho się tak zrobiło we wsi ani jednego człowieka nie ma jak my wyszły z lasu ani nic, wszystko pochowane. Przychodzimy do domu mówią że wojna się zaczyna, że sowieci już idą. No za chwilę siedzimy a tu słyszymy Ne pomynaju Ne pomynaju, idą od strony lasu od Niebocka Sowieci, a Niemcy byli już potem po strzałach, potem my się dowiedzieli gdzie Niemcy byli. Niemcy byli jedni koło Kosteckiego tu teraźniejszego Kosteckiego bo przedtem był Moszko, Żyd tu mieszkał w tym miejscu. Tam byli i byli koło  Radwańskiego tu koło nas, tu był Radwański po drugiej stronie, tutaj siedział z karabinem maszynowym Niemiec za studnią bo nie było tak jak teraz tych drzew tego wszystkiego tylko tu była przestrzeń widoczna wszędzie, tak że tu było goło wszędzie, tutaj koło mnie to były łąki, nie było domów nic, tylko wszystko były łąki , było widać jak na dłoni wszystko. Ni tak jak teraz zabudowania były. No i siedzimy, słuchomy Ne ponimaju a to ludzie chcieli powiedzieć Rosjanom no, że tu są Niemcy, chcieli ich poinformować. Ale oni nie zrozumieli i szli dalij. No to już zaczyna się ta wojna, zaczęli strzelać. My jako takie młode te stanęły my se pod tym domem, tak pod ścianą pod boiskiem i patrzymy co to się będzie działo. Patrzymy idzie taki, to pierwszy raz widziałam, z koniem prowadzi Ruski, ale to jakiś starszy był, bo tak elegancko był ubrany, bo to było widać go dobrze, prowadzi tego konia, a ten Niemiec z karabinu maszynowego i ściął go a ten padł tak pomału, leciał do fosy. W tej fosie leżał… co sanitariusze z tamtej strony co szli, co sanitariusze podlatywali to kosił ich, nie dał im pójść po niego. Tak on leżał bo to było po południu już, leżał bardzo długo. Także potem dowiedzieliśmy my się, w nocy go zabrali i tam że u Jerzyka umarł ten Ruski. Gdzie był pochowany to nie wiem ten Ruski. No i zaczęło się, zaczęło się strzelanie, bitka jak to we front tutaj przez kilka … linia telefoniczna szła tylko że to były przedtem słupy drewniane, to wszystko pozrywali, wszystko pozrywane było i bitka… My siedzieli w domu już uciekli ludzie gdzieś z Dołu tu było też paru ludzi, przyszło, a moja rodzina jak już się ten front zaczął bo to była tutaj tylko na dole nie na całej Grabownicy tylko tu do szkoły w tym rejonie było ten front , uciekła na górę Grabownicy, a my zostały, ja i brat został w domu. Mówią nam przynieście sobie słomy do domu i poustawiajcie tu gdzie strzelają gdzie kule idą. To że przez ścianę i słomę nie przejdą to nas nie zabija jak będziemy w domu siedzieć. My sobie poustawały z bratem i  jeszcze taki majster tutaj mieszkał Gruszka, on też był, tak my poustawiały to i tu my tak siedziały z jednej strony…” babcia Maria Trześniowska

     Wojna i okupacja stawały się zamierzchłą przeszłością. Radzieckie wojsko wyzwoliło ten skrawek Małej Ojczyzny. Grabownica w końcu była wolna. Lata cierpień i w końcu wolna. Niestety nie ze swojej winy prości żołnierze nie przynieśli Polsce wolności jaką ich mieszkańcy zapragnęli. Pozostały cmentarze i nieznane mogiły tych, co zginęli oraz rozpacz i tęsknota tych, co po nich zostali.

Marcin Michańczyk

Czytaj dalej...

Karolina Słonka prowadziła warsztaty tańca współczesnego w Grabownicy Starzeńskiej

    W piątek 20 czerwca warsztaty taneczne na sali ZS w Grabownicy Starzeńskiej, prowadziła jedna z najlepszych choreografów i instruktorów naszego województwa Pani Karolina Słonka. Instruktor tak uznanych formacji jak Scena Tańca COLIBRI, Scena Tańca ALIPSI,  Kontrast. Tworzy choreografie dla takich zespołów jak  SOUL DANCE z Dębicy i BEZNAZWY z Mielca. Jej zespół zajął drugie miejsce podczas V Światowego Karnawału Młodzieży "Orfeusz w Italii” w Lido di Jesolo.

    Grupa 34 osób miała tą możliwość, by pod czujnym okiem Pani Karoliny ćwiczyć i doskonalić taniec współczesny. Dzieci zapoznały się z terminologią i techniką tańca klasycznego i współczesnego, ćwiczyły z partnerem, uczyły się choreografii, pracowały nad koordynacją ruchową i na zakończenie zajęć wykonywały ćwiczenia rozluźniające. Była to dla nas możliwość rozwoju, dostrzegania własnych ograniczeń i popełnianych błędów. W warsztatach brali udział: Jolanta Hałasowska, Zuzanna Stachura, Karolina Sokalska, Patrycja Mazur, Emilia Biega, Wiktoria Kędra, Julia Biega, Dominika Krok, Julia Wojnicka, Julia Węgrzyn, Jagoda Stachura, Kinga Niezgodzka, Aleksandra Zajdel, Aleksandra Kędra, Marcelina Szałajko, Katarzyna Sobota, Gabriela Sobaś, Aleksandra Pilszak, Marta Filip, Martyna Huber, Anna Wojnar, Karolina Niemiec, Martyna Korfanty, Patrycja Dżoń, Blanka Borek, Patrycja Borkowska, Julia Florek, Dawid Dmitrzak, Julia Wal, Emilia Knurek, Julia Ginalska, Aleksandra Borkowska, Weronika Prugar, Franciszek Wątróbski.

    W imieniu grupy, za warsztaty taneczne, podziękowała przewodnicząca zespołu GEST – Emilia Knurek.

Marek Grządziel

Czytaj dalej...
Subskrybuj to źródło RSS

Gmina Brzozów

  • Brzozów
  • Górki
  • Grabownica Starzeńska
  • Humniska
  • Przysietnica
  • Stara Wieś
  • Turze Pole
  • Zmiennica
  •  

Gmina Domaradz

  • Domaradz 
  • Barycz
  • Golcowa

Gmina Dydnia

  • Dydnia
  • Grabówka
  • Hroszówka
  • Jabłonka
  • Jabłonica Ruska
  • Końskie
  • Krzemienna
  • Krzywe
  • Niebocko
  • Niewistka
  • Obarzym
  • Temeszów
  • Ulucz
  • Witryłów
  • Wydrna

Gmina Haczów

  • Buków
  • Haczów
  • Jabłonica Polska
  • Jasionów
  • Malinówka
  • Trześniów
  • Wzdów

Gmina Jasienica Rosielna

  • Jasienica Rosielna
  • Blizne
  • Orzechówka
  • Wola Jasienicka
  •  

Gmina Nozdrzec

  • Nozdrzec
  • Hłudno
  • Huta Poręby
  • Izdebki
  • Siedliska
  • Wara
  • Wesoła
  • Wołodź

Gmina Dynów

  • Dynów
  • Bachórz
  • Dąbrówka Starzeńska
  • Dylągówka
  • Harta
  • Laskówka
  • Łubno
  • Pawłokoma
  • Ulanica
  • Wyręby
  •  

Powiat

  • Warto zobaczyć
  • Inne zdjęcia
  • Regionalne