Siedem lat po pierwszym rozbiorze Polski Haczów wraz z całym kluczem beskim został wystawiony na sprzedaż przez władze austriackie- jak pisze w publikacji  „Haczów. Gmina na Podkarpaciu” Jerzy F. Adamski.

    Nabył go Adam Urbański, herbu Nieczuja. Po jego śmierci w 1803 roku wieś przeszła na syna Ignacego, który zmarł bezpotomnie w 1824 r., wtedy Haczów otrzymał jego brat Stanisław – właściciel Komborni, a po jego śmierci w roku 1834 dobrami władała siostra Ludwika z Urbańskich Rosnowska – dziedziczka klucza beskiego.

     Po jej śmierci dobra przeszły na jej stryjecznych bratanków. Haczów otrzymał  Franciszek Ksawery Urbański. Miał  on 3 synów i córkę Lucynę, która została żoną Władysława Hallera (właścicielka dóbr Polanka – Haller) koło Krosna, posła do Rady Państwa, marszałka powiatu krakowskiego i kuratora Fundacji Hallerowskiej.

     Ona to wspólnie z matką Zofią Urbańską „wpajała w dziatwę haczowską gorącą miłość do Ojczyzny, uczyła różnych cnót, a u dziewcząt wpajała także zamiłowanie do robót ręcznych, a zwłaszcza haftów”.

      Mieszkanki Haczowa do dzisiaj haftem haczowskim (bogatszym od haftu angielskiego) wyszywają wszystko: koszule, fartuchy, zapaski, chustki (strój ludowy haczowski), pościel, obrusy,  serwety, bieżniki, firanki. Stworzyły przez lata całe kompozycje utrzymane w stylu haczowskim pełne: dzwoneczków,  liści dębu,  stokrotek, serc, gwiazdek itd. Jedną z mistrzyń haftu haczowskiego była zmarła w 1990 r. Maria Matusz, która uczyła młodzież w Uniwersytecie Ludowym we Wzdowie gmina Haczów.

   Wspomnieć pragnę także Feliksa  Urbańskiego – brata Ksawerego, właściciela dolnej części Haczowa od 1841 r. i Komborni (scalenie wsi nastąpiło po 1848 r.). Jest on autorem pamiętników, w których przedstawił wierny opis powstania w 1846 r. w okolicach Haczowa. Znajduje się on w Dziale Rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie ( rkps 6792).

    W XIX wieku we dworze haczowskim dłuższy czas przebywał – spokrewniony z Urbańskimi – Henryk książę Korybut Woroniecki ur. w 1794 r., oficer wojsk polskich w lat 1812 – 1831, odznaczony  Krzyżem Virtuti Militari. Zmarł  w 1879 r. w Haczowie i tam został pochowany.

     Ostatnim właścicielem Haczowa był urodzony w 1851 r. Mieczysław Urbański, syn Franciszka Ksawerego i Zofii (dziedziczki Rymanowa).Był posłem do sejmu galicyjskiego, marszałkiem powiatu brzozowskiego, prezesem Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń i kuratorem Fundacji dla Ociemniałych. Zmarł bezpotomnie. Testamentem z 1944 r. przekazał dobra haczowskie – na cele religijne, kulturalne, społeczne i ekonomiczne – dla gminy Haczów.

 Halina Kościńska

Z Trześniowem jako miejscem urodzenia związana jest postać generała dywizji Bronisława Prugara-Ketlinga. Przyszedł na świat 02 lipca 1891 r. właśnie w Trześniowie w powiecie brzozowskim.

      Jego przebogaty życiorys przeczytać można m.in. w publikacji „Brzozów. Zarys monograficzny” oraz na stronach  Wikipedii. Pragnę zwrócić uwagę czytelników na ostatnie lata jego życia i na książkę wspomnieniową  „ Aby dochować wierności. Wspomnienia z działań 11. Karpackiej Dywizji Piechoty. Wrzesień 1939”. Przedstawił w niej generał wierny obraz działań dywizji, której w udziale przypadły walki w okolicach Baryczy, Krzywczy, pod Łętownią oraz w lasach janowskich i w obronie Lwowa (w składzie armii gen. Kazimierza Sosnkowskiego). Wspomnienia te to cenne i interesujące źródło do historii walk 1939 r.

     Po zakończeniu kampanii wrześniowej gen. B. Prugar-Ketling  przedostał się do Francji, gdzie 11 listopada 1939 r. powołany został na stanowisko dowódcy  2 Dywizji Strzelców Pieszych. Dywizja ta toczyła w czerwcu 1940 r. walki w południowo-wschodniej Francji. Z 19/ 20 czerwca tego samego roku gen. B. Prugar-Ketling przekroczył granicę ze Szwajcarią wraz z większością swoich wojsk ( ok. 12 tysięcy żołnierzy), gdzie zostali internowani. Na internowaniu dbał o morale wojskowe, zwartość oddziałów, a także rozwój osobisty żołnierzy. Z jego inicjatywy zorganizowano katedrę dydaktyczną, dzięki której wielu żołnierzy i oficerów zdało maturę, kończyło kursy zawodowe, a ponadto doktoraty i habilitacje. Dewizą generała było w tym czasie powiedzenie: „ Nauka dla Polski, praca dla Szwajcarii”. Generał  spisał tam swoje wspomnienia. Po raz pierwszy zostały one wydane w 1941 roku w małym nakładzie 200 egzemplarzy. Ponownie wydane zostały w 1990 roku i wzbogacone zostały  rysunkami scen batalistycznych wykonanymi przez żołnierza 2. Dywizji Strzelców Pieszych J. Gundlacha.

       Generał Bronisław Prugar-Ketling w 1945 r. wrócił do Polski. Pełnił m.in. funkcję szefa Gabinetu Naczelnego Dowódcy i Ministra Obrony Narodowej marszałka Polski Michała Roli-Żymierskiego. Zmarł. w Warszawie18 lutego 1948 r. w wieku 57 lat. Pochowany został w Alei Zasłużonych na Powązkach.

   Halina Kościńska

Z początkiem XIX wieku Trześniów był własnością  Rafała Kołłątaja, brata Hugona (1750-1812) – czołowego przedstawiciela polskiego Oświecenia, działacza Komisji Edukacji Narodowej, reformatora i rektora Akademii Krakowskiej, współautora Konstytucji 3 Maja, księdza, pisarza i filozofa.

    Rafał  Kołłątaj  starszy brat Hugona i młodszy Jana otrzymał starostwo trześniowskie  po poślubieniu w 1772 r. Józefy z Grabińskich Tarłowej, kasztelanki sanockiej i kasztelanowej lubelskiej. W Polskim Słowniku Biograficznym znajdują się dość szczegółowe życiorysy obydwu Kołłątajów – Hugona i Rafała. Zaś w Herbarzu Polskim Adama Bonieckiego umieszczona jest biografia najmłodszego z braci – Jana, który był szambelanem króla Stanisława Poniatowskiego i rotmistrzem kawalerii narodowej w 1779 r. oraz starostą serbinowskim, odznaczonym Orderem Świętego Stanisława w 1790 r.

    Rafał Kołłątaj był również właścicielem Wiśniowej w Sandomierskiem, którą sprzedał w 1803 r. swojemu bratankowi Eustachemu. Obaj Kołłątajowie – Rafał i Jan wspomagali księdza Hugona w jego nowatorskich działaniach społeczno-politycznych. Starosta trześniowski Rafał Kołłątaj  urodził się przed 1750 r., zmarł w 1833 r.

    W 1783 r. po swoim młodszym bracie Janie otrzymał stopień rotmistrza kawalerii narodowej. Na polecenie brata księdza Hugona załatwiał różne sprawy, przez co zaliczany był do grona z kręgu Kuźnicy Kołłątajowskiej. Był członkiem Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej. Gdy Stanisław August Poniatowski przystąpił do Targowicy, Rafał wraz z księdzem Hugonem wyjechał nocą z Warszawy z 24/25 lipca 1792 r. na emigrację do Saksonii. Następnie był emisariuszem swego znanego brata Hugona w Polsce. Kilkakrotnie towarzyszył również w podróżach z Polski  Tadeuszowi Kościuszce. We wrześniu 1793 r. przyjechał do Polski wraz z Tadeuszem Kościuszką i Józefem Zajączkiem. Z polecenia Tadeusza Kościuszki sprawdzał stan przygotowań do powstania w Kieleckiem. W  listopadzie 1793 r. ponownie wyjechał z Tadeuszem Kościuszką, zaś w marcu następnego roku wrócił z przyszłym naczelnikiem insurekcji do Krakowa,  gdzie niedługo rozpoczęło się Powstanie Kościuszkowskie. Źródła historyczne potwierdzają jeszcze, że w czasie insurekcji był członkiem Sądu Wojskowego Kryminalnego. W 1802 r.  wraz ze swym bratankiem Eustachym, pojechał do Ołomuńca, aby przywieźć stamtąd do Warszawy brata Hugona. 

      Rafał Kołłątaj miał jedynie córkę Marię, która po pierwszym mężu nazywała się Wężykowa. Drugim jej małżonkiem był Józef Sikorski, o którym Franciszek Ksawery Prek z Nozdrzca pamiętniku „Czasy i ludzie”  pisał, że w domu we Lwowie posiadał  dużą kolekcję obrazów zagranicznych artystów oraz bogaty zbiór szlachetnych kamieni i minerałów, monety, medale sławnych Polaków i różne pamiątki z podróży po Europie.

     W  1808 r. Rafał  Kołłątaj wnioskował w Wydziale Stanów Galicyjskich we Lwowie o przyznanie szlachectwa córce Marii, która jeszcze wtedy nosiła nazwisko pierwszego męża. W połowie XIX wieku umierając bezdzietnie, zapisała ona majątek  ziemski w Trześniowie i pobliskim Bukowie  na rzecz Zakładu dla Ociemniałych we Lwowie. Lwowska Fundacja im. Sikorskich opiekująca się ociemniałymi dziećmi istniała do końca II wojny światowej tj. do 1945 r. Po śmierci fundatorki  już w roku 1874 kuratorem Fundacji im. Sikorskich był Jakub Wiktor ze Lwowa.

                                            Halina Kościńska

12 grudnia Zespół Szkół Zawodowych im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Dynowie był gospodarzem już VIII edycji Powiatowego Konkursu Matematyczno – Logicznego pod hasłem: „Potyczki Logiczne”, patronat nad którym sprawowali: Starosta Rzeszowski Pan Józef Jodłowski, Rektor Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu Pan Paweł Trefler i Prezes Stowarzyszenia Przyjaciół  Zespołu Szkół Zawodowych w Dynowie Pan Stanisław Tymowicz. Zamierzeniem organizatorów było kształcenie i rozwijanie zainteresowań matematycznych wśród uczniów, popularyzacja matematyki wśród młodzieży, stworzenie uczniom możliwości rywalizacji i wyróżnienia się na forum szkół, badanie i monitoring uzdolnień uczniów w obszarze matematyki, współpraca z placówkami szkolnymi  o podobnym typie kształcenia.

Uroczystego otwarcia VIII edycji Powiatowego Konkursu Matematyczno – Logicznego pod hasłem: „Potyczki Logiczne” dokonali: Dyrektor szkoły Pani Halina Cygan i Prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Zespołu Szkół Zawodowych w Dynowie Pan Stanisław Tymowicz.

Konkurs składał się z II etapów i miał charakter zespołowy, drużyna z każdej szkoły liczyła 5 osób. Komisja konkursowa w skład której wchodzili opiekunowie poszczególnych drużyn po ocenie poszczególnych prac ustaliła następujące wyniki.

I miejsce drużyna z Zespołu Szkół Zawodowych im. Kard. Stefana Wyszyńskiego w Dynowie,  opiekunowie: Pani Barbara Gierlach, Pani Renata Mazur i Pani Barbara Ślemp.

II miejsce drużyna z Liceum Ogólnokształcącego im. Komisji Edukacji Narodowej w Dynowie, opiekun Pan Zbigniew Tesznar.

III miejsce drużyna z Zespołu Szkół Techniczno – Weterynaryjnych im. Bohaterów Westerplatte w Trzcianie, opiekunowie: Pani Aneta Dadej i Pani Barbara Selwa.

IV miejsce drużyna z Zespołu Szkół w Sokołowie Małopolskim opiekunowie Pani Renata Furman i Pani Agnieszka Pomykała.

V miejsce drużyna z Zespołu Szkół w Tyczynie, opiekun Pani Kinga Sozańska.

Uroczystego podsumowania konkursu i nagrody poszczególnym laureatom konkursu wręczyli: Pani Justyna Koniuszy - Nycz z Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu, Pan Stanisław Tymowicz Prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Zespołu Szkół Zawodowych w Dynowie i Pani Halina Cygan Dyrektor szkoły. Każdy uczestnik konkursu otrzymał pamiątkowy dyplom oraz przepiękne nagrody ufundowane przez: Starostwo Powiatowe w Rzeszowie, Stowarzyszenie Przyjaciół Zespołu Szkół Zawodowych w Dynowie, Państwową Wyższą Szkołę Wschodnioeuropejską w Przemyślu, a szkoła i opiekunowie podziękowania.

W oczekiwaniu na ogłoszenie wyników konkursu, jego uczestnicy mogli obejrzeć specjalnie przygotowane przez pracowników naukowych i studentów Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu przepiękne pokazy chemiczne.

VIII edycja Powiatowego Konkursu Matematyczno – Logicznego pod nazwą „Potyczki Logiczne” mogła się odbyć dzięki ogromnemu wsparciu Organu Prowadzącego Powiatu Rzeszowskiego na czele z Panem Starostą Józefem Jodłowskim i Panem Wicestarostą Markiem Sitarzem oraz Naczelnika Wydziału Społeczno – Oświatowego Pana Adama Kozaka. W konkursie uczestniczyła także doradca metodyczny dla szkół powiatu rzeszowskiego Pani Barbara Selwa.

Do zobaczenia za rok na IX edycji konkursu. (CH)