Adam Ostoja Ostaszewski

     Po śmierci  Teofila Ostaszewskiego jego dobra zostały podzielone. Wzdów przypadł synowi Adamowi (1860 – 1934), który był wielkim  oryginałem i wynalazcą, człowiekiem wszechstronnie wykształconym. Nauki pobierał w Tarnopolu, Krakowie, Wiedniu, Paryżu i Berlinie. Był doktorem prawa i filozofii. Jak głosi tradycja znał ponad dwadzieścia języków (m. in. języki wschodu: arabski, perski, sanskryt indyjski, chiński).

     W sferze jego zainteresowań znalazły się różne dziedziny sztuki. Adam Ostaszewski rysował, malował i rzeźbił. Odziedziczył po matce Emmie hr. Załuskiej z Iwonicza różnorodne talenty muzyczne: grał na skrzypcach i fortepianie, a nawet komponował. Interesował się także teorią muzyki.  Skonstruował organy i skrzypce. Jego matka słynęła

z nadzwyczajnego talentu muzycznego, a dziadek Emmy – Michał Kleofas ks. Ogiński – skomponował wiele polonezów, z których jeden „Pożegnanie Ojczyzny”, znany jest i grywany do dzisiaj.

    Odbywał liczne podróże m.in. do Włoch, gdzie interesował się sztuką i archeologią. Opublikował nawet w roku 1887 „Szkice naukowo-literackie z zakresu sztuki i archeologii”.

    Właściciel dóbr wzdowskich zajmował się także geografią historyczną, heraldyką, genealogią, fizyką, mechaniką, chemią, hydrostatyką, elektrycznością, geometrią i magnetyzmem. Skonstruował kilka urządzeń mechanicznych, m.in. silnik hydrauliczny (1900), automat do gry w szachy, instrumenty naukowo-badawcze z zakresu fizyki, astronomii i techniki druku. Na jednym ze wzniesień wzdowskiego parku wzniósł obserwatorium astronomiczne z obracającym się dachem. Próbował obalić kopernikowską teorię uporządkowania świata. Duże sukcesy osiągał w  zakresie rolnictwa. Wzdów  słynął z hodowli bydła i koni. Znanym hodowcą był jego ojciec Teofil Ostaszewski. W roku 1881 wyróżniono Adama Ostaszewskiego funkcją członka jury na  Wystawie Rolnej w Kijowie. Po ojcu Teofilu odziedziczył zainteresowania kulturą rolną. Na własnych doświadczeniach oparł wydaną w 1910 r. w Kijowie broszurę „O glebie, roślinach i gospodarstwie rolnym”.

     Nieobce mu były zainteresowania sportowe Od dwunastego roku życia uprawiał jeździectwo. Nieobca mu była szermierka, gimnastyka, łyżwiarstwo, kolarstwo, strzelectwo (w tej dyscyplinie zdobył nagrodę na konkursie w Karlsbadzie w 1882 r.), a także automobilizm – w 1881 r. skonstruował model samochodu o czym pisze Jerzy F. Adamski publikacji „Haczów. Gmina na Podkarpaciu’.

     Od tych dyscyplin już tylko mały krok prowadził do aeronautyki. Jeszcze jako uczeń gimnazjalny w 1876 r. skonstruował model sterowca. Jedenaście lat później jako pasażer wykonał swój pierwszy lot balonem nad Berlinem z biało-czerwoną flagą w ręce.

      Dysponując  środkami finansowymi podjął się  konstrukcji związanych z techniką  lotniczą. W roku 1899 krakowski mechanik  Michał Jan Mądrzykowski zbudował wg projektu i pod kierunkiem Adama Ostaszewskiego udany model płatowca z silnikiem odrzutowym, nieciągłego spalania na paliwo płynne. Jak pisał dr  Stanisław Januszewski z Politechniki Wrocławskiej : „ Silnik ten był jednym z pierwszych tego typu w Europie, budowanym i zastosowanym z myślą o potrzebach techniki lotniczej”. Płatowiec nazwał  Adam Ostaszewski „Stibor 1”. Następna jego konstrukcja „Stibor 2” była pionowzlotem odrzutowo-wirnikowym.

    Wyjechał także do Francji, aby tam zapoznać się bliżej z samolotem Wrighta. W dalszych swoich działaniach inspirował się  dokonaniami w tej dziedzinie Sommera i  Henriego Farmana. Z początkiem roku 1909 zbudował pod Paryżem płatowiec „Ost 1” z silnikiem gazowym. Samolot ten, nawiązujący do sprawdzonego wzorca „Wright Model A” posiadał podwozie kołowe (wzorowane na podwoziu Farmana), jedno śmigło pchające umieszczone centralnie w osi kadłuba, zmienił obrys płatów i obrys stateczników oraz sterów. W sumie powstała zupełnie nowa konstrukcja maszyny latającej. „Ost 1”  stał się pierwszym samolotem zbudowanym z inspiracji i udziałem Polaka, na którym wykonano wiele udanych lotów.

      Adam Ostaszewski zmarł w Krakowie 04 marca 1934 r. Spoczywa na cmentarzu w Jasionowie, gmina Haczów, powiat Brzozów obok zmarłej przedwcześnie córeczki Elżbietki i żony Marii z Chłapowskich Ostaszewskiej (wnuczki generała  Dezyderego Chłapowskiego).

                                                                                                                         Halina Kościńska