Ulucz w pierwszej dziesiątce...

niedziela, 04 marzec 2012 14:28
Napisane przez
wielkość czcionki Zmniejsz czcionkę Powiększ czcionkę

Nowiny24 wybrały dziesięć miejsc, które warto zwiedzić na Podkarpaciu.

W tym szanownym gronie znalazła się cerkiew z Ulucza.

A skoro tak, więc należałoby ją przybliżyć czytelnikom

Cerkiew dawnej parafii greko-katolickiej pod wezwaniem św. Mikołaja. Położona jest na wzgórzu Dębnik nad Sanem w miejscu, gdzie miał też podobno znajdować się klasztor bazylianów, drewniany, otoczony kamiennym murem obronnym z basztami i fosą, przeniesiony w 1744 do Dobromila. Wzniesiona wg tradycji w latach 1510—17, prawdopodobnie powstała jednak na przełomie XVI/XVII, zapewne przekształcona w drugiej połowie w XVII i XIX wieku (między innymi zaszalowano soboty i pokryto dachy blachą). Użytkowana do około roku 1947. W 1958 r. przeprowadzono we wnętrzu cerkwi badania archeologiczne, także w tym roku zabezpieczona przed dewastacją, odrestaurowana w latach 1961—64, obecnie filia Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

Orientowana. Drewniana, konstrukcji zrębowej, z podwaliną na kamiennym podmurowaniu. Trójdzielna. Niewielkie prezbiterium zamknięte trójbocznie, po jego bokach dwie zakrystie. Nawa prostokątna, znacznie szersza, od zachodu, węższy babiniec na rzucie zbliżonym do kwadratu. Sklepienia z belek, stanowiące przedłużenie ścian, w prezbiterium i babińcu pseudokolebkowe, w nawie ośmiopolowe z pendentywami. Portal zachodni prostokątny, w nadprożu wyryty tzw. łuk oślego grzbietu. Okna prostokątne, w prezbiterium dwa koliste. Dachy kryte gontem, nad prezbiterium i babińcem kalenicowe, wielopołaciowe. Wydatny okap dachu babińca wsparty od zachodu na słupach z mieczami. Nad nawą kopuła ośmio-połaciowa zwieńczona pseudolatarnią, wokół tamburu podwójnie łamane zadaszenia. Zadaszenie wokół nawy wsparte na wystających belkach zrębu, połączone z dachem babińca. Dachy zwieńczone żelaznymi krzyżami osadzonymi na ceramicznych kulach: dwie z nich, nad prezbiterium i babińcem, wykonał w 1964 r. garncarz Tadeusz Sokołowski z Mrzygłodu.

Polichromia z końca pierwszej połowy XVII w., (konserwowana w latach 1962—64 przez artystę konserwatora Hannę Markowską), zachowana na pn. ścianie nawy, figuralna, słabo czytelna, ze scenami z życia Chrystusa rozmieszczonymi strefowo wokół centralnie usytuowanego Ukrzyżowania: Wskrzeszenie Łazarza, Wjazd do Jerozolimy, Ostatnia Wieczerza, Umywanie Nóg, Modlitwa w Ogrojcu, Pojmanie, Chrystus u Annasza, Chrystus przed Kajfaszem, Chrystus przed Herodem, Niesienie Krzyża, Zdjęcie z Krzyża, Złożenie do Grobu, Zstąpienie do Piekieł, Zmartwychwstanie. Od północy na pendentywach, w tondach z obramieniem kartuszowym dwaj ewangeliści: św. Mateusz i św. Łukasz, w bogatych obramieniach z motywów kartuszowych, poniżej św. Mateusza zbiorowy portret rodziny fundatora.

Ikonostas z 1682 r., konserwowany także w l. 1962—64 przez artystę konserwatora Wojciecha Kurpika, drewniany, architektoniczny, czterostrefowy, z dekoracją płaskorzeźbioną późnorenesansową i częściowo zachowanymi ikonami: w strefie ołtarzy ikony Matki Boskiej z Dzieciątkiem i św. Jana Chrzciciela oraz cztery antependia malowane z przedstawieniami św. Antoniego i św. Teodozego z Matką Boską, Piotra i Pawła z Dzieciątkiem Jezus, arcykapłanów Arona i Melchizedecha; Carskie wrota zapewne początku wielu XVIII, z sześcioma medalionami z przedstawieniem Zwiastowania Najświętszej Panny Marii i czterech ewangelistów, zdobione płaskorzeźbioną dekoracją roślinną z motywem chrząstkowo--małżowinowym i dwoma delfinami, w ościeżach Carskich wrót św. Bazyli Wielki i Jan Chryzostom; w strefie środkowej trzynaście prazdniczków ze scenami: Zwiastowania N.P. Marii, Wjazdu do Jerozolimy, Obrzezania, Zmartwychwstania,, Chrztu Chrystusa, Wniebowzięcia Matki Boskiej, Ofiarowania w świątyni, Zesłania Ducha Św., Pokłonu Pasterzy, św. Piotra i Pawła, Przemienienia na Górze Tabor, Zaśnięcia Matki Boskiej i Matki Boskiej Pokrowy; w strefie Deesis pośrodku Chrystus Pantokrator, po bokach dwunastu apostołów, w lewym narożniku data i zapewne sygnatura malarzy Stefan Dzengałowycz i M[ichał] Wiszecki, w zwieńczeniu sześć ozdobnych kartuszy z dwunastoma prorokami ponad ikonostasem krzyż zapewne z XVIII/XIX i dwie ikony z końca XVII w., w obramieniu architektonicznym - św. Wasyl Wielki oraz Matka Boska z Dzieciątkiem.

Ten dość szczegółowy opis zawdzięczamy Ewie i Franciszkowi Stolatom, którzy na przełomie lat 60-tych i 70-tych minionego wieku dokonali inwentaryzacji zabytków naszego powiatu i wydali to w tomie XIII, zeszycie 2 katalogu zabytków ówczesnego województwa rzeszowskiego.