ŚLUB "ZA INDULTEM"

Kiedy caryca Katarzyna II pisała do Fryderyka Wielkiego „do naszych wspólnych interesów nie znajdziemy dogodniejszej sposobności na tron polski niż Stanisław Poniatowski” i słała Repina ze szczegółowymi instrukcjami w tym temacie - na lewym brzegu Sanu, w Bieszczadach, we wsi Żubracze żył Bal - podkomorzy sanocki, który ożeniony był z Tarłówną. W rok po koronacji Stanisława Poniatowskiego na króla Polski w 1765 r. urodziła im się córka i dano jej na imię Barbara. Z tej okazji urządzono huczne chrzciny, na które zaproszono okoliczną szlachtę. Po zakończonej imprezie rozbawieni goście zabrali ze sobą na kilka dni ojca Basi, w tym czasie jego żona po powikłaniach poporodowych zachorowała i umarła. Kiedy Bal wrócił do domu i zobaczył żonę w trumnie - także zmarł , zapewne na zawał serca, choć kronikarz pisze, że został „apopleksją rażon”.

Dziesięć dni mająca wówczas Barbara została sierotą ale jednocześnie panią kilkunastu wsi. Do opieki nad nią (a raczej nad jej majątkiem) zgłosili się wówczas Karszniccy mieszkający na Podolu, będący dalszą rodziną Balów. Ks. Władysław Lutecki w swoim opracowaniu pisze: "było to zimą gdy wyjeżdżali do swoich włości, a zamieć i burza była znaczna". W drodze, w okolicy Jabłonek, zgubili małą Basię. Tam też znalazła ją mieszkanka tej wsi. Widząc leżące na drodze zawiniątko a w nim malutkie dziecko zabrała je do swojego domu. Karszniccy, kiedy spostrzegli brak dziecka, zwrócili i zaczęli poszukiwania małej zguby. W Jabłonkach dowiedzieli się o miejscu przebywania Basi, w głębokiej tajemnicy więc zostawili dziecko u nowej, przybranej matki i wyjechali w dalszą drogę z kosztownościami Balów. Wrócili dopiero po kilkunastu latach, aby zabrać Basię i umieścić ją w klasztorze benedyktynek w Przemyślu. Tam, nie wiedząc kim jest, wychowywała się pod opieką sióstr zakonnych. Pewnego razu przez otwartą furtę wyszła dalej niż podwórze klasztorne, nad San. Tam pewnie pierwszy raz w życiu pluskając się i kąpiąc się w rzece, bała się wracać do klasztoru, bowiem uzmysłowiła sobie, że opuściła go na zbyt długi czas. Siedzącą nieopodal drogi dziewczynę zauważyła przejeżdżająca obok kla­sztoru „Pani na Niebylcu” - Łempicka, jadąca do swojego syna rotmistrza stacjonującego z wojskiem w Sanoku. Odprowadziła ją do sióstr zakonnych a one przy okazji opowiedziały dzieje Basi i jej rodziny.

Po pewnym czasie Łempicka , sprowadziła tam syna, który zauroczony pięknością Basi, w czasie kolejnej wizyty, pod pozorem spaceru wywiózł ją do pałacu biskupiego, gdzie biskup Kierski dał im ślub „za indultem^” (czyli za pozwoleniem, odstępstwem od przepisów prawa /w tym przypadku kościelnego/). Sprawa stała się wkrótce głośna, dotarło to i do Karsznickich, któ­rzy jako jedyni spadkobiercy (gdyby słuch zaginął po Basi Balównej dziedziczyli niezły majątek) inne mieli wobec niej zamiary. Rotmistrz Łempicki na podstawie fałszywych dowodów został oskarżony przed cyr­kułem sanockim o knowania i intrygi polityczne wobec cesarzowej Marii Teresy, osądzony i osadzony w więzieniu w Krakowie. W tym też czasie spłonął w Niebylcu dwór Łempickich a Basię ponownie osadzono w klasztorze. Kiedy Stanisław August przybył do Krakowa, młody rotmistrz Łempicki poprosił o audiencję i uzyskał zgodę na stawienie się przed królem. Opowiedział mu o swoich przeżyciach, król wstawił się za nim do Marii Teresy. Uwolniony z więzienia, odszukał żonę, a po latach procesów odebrał przysługujący jej majątek w Hoczwi, Żubraczym i innych wsiach.

Rodzina Łempickich miała jedną córkę - Zofię, późniejszą żonę hrabiego Ankwicza, bywalca wielu dworów ówczesnej Europy. Córka państwa Ankwiczów Honorietta-Ewa wraz z rodzicami w 1829 przebywała w Rzymie. Tam poznała wówczas 30-letniego poetę Adama Mickiewicza. Ona, młoda 19-latka wszechstronnie obeznana z zabytkami przeszłości „wiecznego miasta” była jego przewodnikiem po mieście a wkrótce została też wielką miłością poety. To do niej zaadresował Mickiewicz strofę swojego wiersza:

         "Mój Cicerone, dziecinne masz lica,

         Lecz mądrość stara nad Twym świeci czołem,

         Przez rzymskie bramy, groby i świątnice,

         Tyś przewodniczym była mi aniołem ..."

Ignacy Krasicki w swoich pamiętnikach pisał: "Na zamku w Lesku bywali hrabiostwo Kruczkowscy, ona Ankwiczówna z domu, primo voto Sołtykowa, owa Ewunia Ankwiczówna, właścicielka Średniej Wsi i dlatego w te stro­ny przyjeżdżała ..." Najprawdopodobniej wówczas, poznała także tą historię i romantyczne dzieje - swojej babki Basi Balównej.

I choć wierzyć należy, że zdarzyło się to naprawdę, trudno dziś zweryfikować wiele z faktów, niech będzie więc opowiadaniem, z pogranicza historii i legendy, które najchętniej czyta się w wakacyjno-urlopowym okresie.

Warto dodać, że protoplastami polskiej linii Balów byli Piotr i Paweł. Nazwisko Piotra spotykamy po raz pierwszy w dokumencie erekcyjnym parafii w Humniskach z roku 1409. Podpisał się w nim jako Piotr "hares de Lobetans". Wspomniany Piotr zdaje się być również identycznym Piotrem de Hungaria, któremu Kazimierz III Wielki nadal w dniu 25 czerwca 1361 roku puste miejscowości we wsi Boiska, oraz Dydnię, Temeszów, Jurowce i Srogów.

                                                                                                                        Opowieść przygotował  - jww