Oligoceńska skamieniałość w menilitowym łupku

 

   W 2010 roku podczas pieszej wycieczki po lasach porastających wzgórze ,,Michałek” w Bliznem, natknąłem się na wystającą z ziemi, znacznych rozmiarów bryłę, pisze do nas Karol Winiarski, uczeń pierwszej klasy I Liceum Ogólnokształcącego w Brzozowie. Była ona jednak krucha i łupliwa, więc zacząłem rozłupywać ją na plastry. Na jednym z nich ujrzałem kontury szkieletów ryb. Po powrocie do domu wykonałem kilka zdjęć oraz szczegółowo opisałem to znalezisko. Wysłałem wiele e – maili do naukowców – paleontologów zajmujących się badaniem tego typu okazów, z różnych instytucji i uniwersytetów (m. in. Polska Akademia Nauk, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet w Uppsala, Państwowy Instytut Geologiczny), z pytaniami: ile lat mają te ryby, jak się one nazywają, czym się odżywiały i jakie były okoliczności znalezienia się tychże stworzeń w skałach. Ku mojemu zaskoczeniu, otrzymałem wiele odpowiedzi. Dowiedziałem się, że ryby te mają około 30 mln lat. Ich konkretną nazwę trudno jest ustalić, wiadomo natomiast, że są to przodkowie dzisiejszych makrel lub śledzi. Były one drapieżnikami i żyły najprawdopodobniej około 50/100 km na południe (tereny dzisiejszych Węgier/Słowacji). Uzyskałem także informacje, iż takie znaleziska zdarzają się dosyć często na naszym terenie. Obfituje on w tego typu skamieniałości, ze względu na bogatą przeszłość paleogeologiczną (powiat brzozowski 30 mln lat temu wchodził w skład basenu dukielskiego ogromnego oceanu Tetydy). Następnie bliżej skontaktowałem się z naukowcami Polskiej Akademii Nauk: Panią dr Małgorzatą Bieńkowską – Wasiluk, Panem dr Błażejem Błażejowskim oraz Panem prof. Wiesławem Krzemińskim. Wspomniani wyżej paleontolodzy dokonali szczegółowych badań przesłanych im oryginałów skamieniałości. Na podstawie tychże badań możliwe jest dzisiaj chociażby poglądowe określenie wieku tych skamieniałości oraz ich pochodzenie. Dzięki udzielonym przez paleontologów odpowiedzi na moje pytania, udało mi się stworzyć opracowanie w formie pytanie – odpowiedź na temat skamieniałości. Dzięki właśnie temu znalezisku z nietuzinkowym zapałem zainteresowałem się paleontologią i odkryłem jak ciekawe są historie, głownie naszych terenów, jeśli chodzi o ich przeszłość geologiczną.

 

Od redakcji:

   Karol przesłał nam także swą korespondencję w tym zakresie z ośrodkami naukowymi, to ciekawy materiał, stąd też pozwalamy sobie na zamieszczenie go w całości.

     Mieszkam w województwie podkarpackim nieopodal Brzozowa i kilka lat temu wykopałem spod pokrywy gleby mierzącej około 35 cm bryłę wapienną. Zainteresowała mnie ona gdyż w okolicy raczej rzadko spotykanym minerałem jest wapień, a co dopiero w postaci tak dużej bryły. Ujrzałem również małe ślady szkieletów odciśniętych na bryle. Po chwili rozpocząłem rozkuwanie bryły wapiennej po widocznych śladach. Na powstałych w ten sposób płaskich kamieniach zobaczyłem kontury odciśniętych szkieletów zwierząt (najprawdopodobniej ryb). Ostatnimi czasy nieco bardziej zainteresowałem się tym znaleziskiem. Chciałbym się dowiedzieć (jeśli na podstawie informacji tu zamieszczonych można to określić):

1) W jakiej erze geologicznej to znalezisko można umiejscowić (Ile lat maja te ryby) ?

2) Jak nazywają się te ryby? Czy były to ryby dwudyszne?

3) Czym się odżywiały?

4) Czy na terenie województwa podkarpackiego lub Polski spotykane były podobne skamieniałości?

5) Czy możliwe jest by owa bryła została przeniesiona (np. prądy morskie) z innej części świata na teren woj. podkarpackiego? (Z informacji wcześniej zebranych przeze mnie wynika iż takie skamieniałości na ,,moim' terenie zdarzają się raczej rzadko)

6) Jakie były okoliczności znalezienia się tychże stworzeń w bryłach wapiennych?

     W załączniku przesyłam poglądowe zdjęcia szkieletów zwierząt.

Z góry dziękuję za każdą udzieloną odpowiedź (czyli pomoc). Będę za nią niezmiernie wdzięczny! Pozdrawiam.

                                                         Karol Winiarski

   Niniejszy list wysłany został do adresatów, wymienionych w dalszej części tegoż opracowania. Autorzy odpowiedzi rozwiali wszystkie wątpliwości Karola na nurtujące go pytania.

A oto odpowiedzi na jego pytania:

1.        W jakiej erze geologicznej to znalezisko można umiejscowić (Ile lat mają te ryby) ?

a)         Są wieku oligoceńskiego, maja więc około 30 mln lat

b)        To mogą być łupki jasielskie wieku oligoceńskiego.

c)         Są to z pewnością ryby, prawdopodobnie oligoceńskie.

d)        Sądząc po zdjęciach są to formy bardzo podobne do współczesnych ryb. Mogą pochodzić z mezozoiku (wiem że to bardzo szeroki przedział ale nie zajmuje się rybami)

e)         Mają około 30 mln lat. Pochodzą z epoki nazywanej Oligocenem

f)         Okazy są z okresu zwanego paleogenem, epoki zwanej oligocenem z piętra który nazywa się rupel i mają mniej więcej od 33 do 28 milionów lat.

g)        Najprawdopodobniej trafił Pan na skamieniałości ryb, pochodzących z tzw. Fliszu karpackiego, datowanych na okres od eocenu do początku miocenu i występujących powszechnie na płd. Wschód od Przemyśla

h)        Ryby z tej części Karpat znane są z oligocenu, głównie z warstw menilitowych

i)         Są to ryby z oligocenu

j)          Ta skała powstała w oligocenie, czyli te ryby żyły jakieś 30 milionów lat temu.

k)        Warstwy menilitowe pochodzą z oligocenu czyli 34 do 23 mln lat temu. Jest to część paleogenu (kiedyś wyróżnianego jako starszy trzeciorzęd).

l)         Szkielety ryb, których zdjęcia Pan mi przysłał są najprawdopodobniej wieku oligoceńskiego, czyli maja ok. 33-23 miliony lat

m)       Pierwsze oceny: prymitywna ryba Leptolepis ze szkieletem kostnym. Prawdopodobnie wiek późnojurajski. Jurajskie wapienie występują w Karpatach i na przedgórzu stad może pochodzić ten blok skalny

n)        Prawdopodobnie w oligocenie (Rupelian, Paleogene), około 30 milionów lat temu pojawiła się ta forma w północnej części karpackiej Tetydy, a więc w basenie należącym do systemu Oceanu Tetydy.

o)        Wiek jest trudny do określenia, może to być mezozoik lub kenozoik Aby powiedzieć cos więcej musiał bym mieć okaz.

2.         Jak nazywają się te ryby? Czy były to ryby dwudyszne?

a)         Same ryby należą zapewne do promieniopłetwych (Actinopterygii), jednej z gromad ryb kostnoszkieletowych.

b)        Nie były to ryby dwudyszne, które są rzadkie jako skamieniałości, raczej ryby promieniopłetwe, należące do kostnoszkieletowych

c)         Okazy, które Pan przesłał, to ryby kostnoszkieletowe, ale nie dwudyszne, lecz promieniopłetwe, zapewne z trzeciorzędu

d)        Te ryby to ryby kostnoszkieletowe

e)         Nie są to ryby dwudyszne a można rzec "normalne" ryby :) nazywane rybami kostnoszkieletowymi- czyli wszystkie karpie, szczupaki, płotki itd. Do tej grupy należą również. Pana okazy mogą należeć do ryb śledziowatych czy makrelowatych, bo takie tam bardzo pospolicie występują w odsłonięciach

f)         Na moje oko, Clupeidae - śledzie

g)        Prawie na pewno nie są to jednak ryby dwudyszne Ta grupa rozwijała się już w dewonie (a więc dużo wcześniej, ok 400 milionów lat temu) i choć jacyś jej przedstawiciele dotrwali do czasów obecnych to ryby znajdowane w Karpatach najprawdopodobniej są bliskimi kuzynami obecnych śledzi czy też sardynek :-)

h)        Nie są to ryby dwudyszne

i)         Okazy, które Pan znalazł, to rzeczywiście szczątki ryb. Nie dwudysznych, a kostnoszkieletowych

j)          Drogi Karolu, znalezione przez Ciebie skamieniałości to ryby promieniopłetwe z warstw menilitowych (oligocen)

k)        Przedstawione na zdjęciach ryby pochodzą prawdopodobnie z tzw. Warstw menilitowych.

l)         Trudno mi powiedzieć dokładnie jaki to gatunek, ale z pewnością nie są to ryby dwudyszne. Są to ryby pełnomorskie, żyjące z dala od brzegu, zbliżone do współczesnych kostnoszkieletowych ryb promieniopłetwych (ponad 90% współczesnych ryb). Być może spokrewnionych z Argentiniforme

m)       Są to ryby kostnoszkieletowe, a wiec takie, jakie najczęściej spotyka sie w dzisiejszych wodach

n)        Te szkielety rybie, prawdopodobnie można zaliczyć do rodzaju Austromallotus (rodzina Osmeridae, rząd Salmoniformes). Pomimo bardzo pięknych fotografii, na tych szkieletach nie zachowały sie istotne cechy diagnostyczne, charakterystyczne dla tego rodzaju. Identyfikację, na podstawie przysłanych fotografii można więc uznać za prawdopodobną. Ryby dwudyszne („Dipnoi”) należą do podgromady Sarcopterygii (mięśniopłetwe + trzonopłetwe) - i nie sądzę, żeby ktokolwiek odważył się zaklasyfikować te nasze Actinopterygii do tej grupy kręgowców.

o)        Gatunku, ani nawet rodzaju nie da się określić na podstawie zdjęć skamieniałości. Dwudyszne raczej to nie były, bo skala jest chyba morskiego pochodzenia, a ryby dwudyszne żyją w wodach słodkich.

3.         Czym się odżywiały?

a)         Odżywiały się bardzo drobnymi organizmami również np. Planktonem

b)        Były to drapieżniki.

c)         Austromallotus należy do wymarłej formy należącej do rodziny osmeridae (stynkowce). Współcześnie rodzinę tę reprezentuje przedstawiciel o nazwie systematycznej mallotus cuvier, 1829 (gromadnik) z gatunkiem – kapelan (według polskiego nazewnictwa); the capelin or caplin (w języku angielskim). Jest to raczej mała rybka, osiągająca długość do 20 cm., z delikatnymi łuseczkami cykloidalnymi i większymi w linii nabocznej. Odżywia się przede wszystkim zooplanktonem, w skład którego wchodzą organizmy zwierzęce o małych wymiarach, a więc będą to przedstawiciele z grupy protozoa („pierwotniaki”), skorupiaki (crustacea) i larwami owadów. Ryba ta jest formą pelagiczną, w cyklu dobowym przemieszcza się w kolumnie wody. Nie prowadzi samotniczego trybu życia, żyje w ławicach mniej lub bardziej licznych, a jej liczebność jest uzależniona od pory roku.

d)        O odżywianiu można by wnioskować dopiero znając odpowiedzi na powyższe pytania, a i tak byłoby to przez analogię do współczesnych ryb

4.         Czy na terenie województwa podkarpackiego lub Polski spotykane były podobne skamieniałości?

a)         Szczątki ryb są tez bardzo częste w lupkach menilitowych tego rejonu. Ale lupki menilitowe są zazwyczaj ciemniejsze i bardziej brązowe.

b)        Na Podkarpaciu występują tak zwane osady fliszowe - jest to seria naprzemianległych osadów morskich, złożonych z piaskowców, łupków, margli, oraz zlepieńców. Wiek tych osadów jest zazwyczaj trzeciorzędowy (era kenozoiczna).

c)         Wapienie we fliszu należą do rzadkości, ale występowanie ich nie jest wykluczone.

d)        Są one znane z wielu miejsc w Karpatach.

e)         To co teraz jest wapieniem w przeszłości geologicznej było mułem wapiennym. Węglany tworzą się w ciepłych i płytkich zbiornikach (przeważnie kilkadziesiąt metrów głębokości) w strefie międzyzwrotnikowej

f)         Tak, takie ryby są znane od dawna z Podkarpacia, ale informacje o tym są znane głównie paleontologom. Pana okolice obfitują w takie skamieniałości :) co nie znaczy, że każda skała będzie je zawierać. Tylko niektóre warstwy skalne są bogate w tego typu okazy. Ja np. Zbierałem skamieniałe ryby w okolicy Krosna. Bliżej Pana są: Przysietnica, Dydnia i inne na wschód od Brzozowa

g)        W rejonie Brzozowa występuje w obrębie warstw krośnieńskich (piaskowców), jednostka śląska, lub w obrębie łupków ciemnych menilitowych (podśląska i skolska),

h)        Skamieniałości ryb z regionu Karpat zdarzają się, natomiast nie są częste.

i)         Znanych jest wiele okazów jednak trudno dobrze zachowane całe szkielety. Dzieje się tak dlatego że sam charakter osadów budujących Karpaty Zewnętrzne nie sprzyja dobremu zachowywaniu się szczątków organicznych większych rozmiarów.

j)          Znalazł Pan fragment skały, która jest znana z naszych polskich Karpat, choć nie jest bardzo częsta.

k)        Tego typu znaleziska są w Karpatach dosyć często, ale zawsze ciekawe

l)         Znane i powszechne w fliszu karpackim. Ryby te są reprezentowane przez przedstawicieli: 21 rządów, 55 rodzin oraz 71 rodzajów. W Karpatach na obszarze Polski z warstw menilitowych zebrano około 13000 okazów, w tym 3314 kompletnych szkieletów, 6382 niekompletnych szkieletów, 1583 głowy i inne szczątki

m)       Tak, jak już wspomniałem, występują stosunkowo często w warstwach menilitowych.

n)        Na terenie województwa podkarpackiego takie skamieniałości są spotykane

o)        Na terenie Polski, jedynie dwa województwa: podkarpackie i fragment małopolskiego mogą poszczycić się skamieniałości ryb obejmujących około 200 taksonów pochodzących z osadów oligocenu (paleogen) i dolnego miocenu (neogen). W polskiej części Karpat Zewnętrznych wychodnie takich warstw skalnych wraz z odciskami szkieletów ryb z tego okresu są bardzo liczne. Zazwyczaj znajduje się je w łupkach bitumicznych (menilitowe, krzemionkowo-ilaste lub ilasto-krzemionkowe), marglach i mułowcach wapnistych, a także w pelagicznych wapieniach kokkolitowych (nie- i laminowanych).

p)        Nie zajmuje się rybami, ale ponieważ od kambru do paleogenu obszar dzisiejszej Polski bardzo często był w dużej mierze pokryty morzami jest prawdopodobne, ze tego typu skamieniałości powinny być częste.

5.         Czy możliwe jest by owa bryła została przeniesiona (np. prądy morskie) z innej części świata na teren woj. podkarpackiego? (Z informacji wcześniej zebranych przeze mnie wynika iż takie skamieniałości na ,,moim' terenie zdarzają się raczej rzadko).

a)         Oryginalnie zwierzęta te żyły zapewne około 50-100 km na południe - w tej strefie Karpaty składają się z szeregu płaszczowin, które zostały nasunięte z południa.

b)        Jeżeli bryła w której pan znalazł te ryby była obtoczona (zaokrąglone krawędzie, gładka powierzchnia), była pokryta rysami wskazuje to na transport przez lodowiec. Lądolód rozwijający się na obszarze Skandynawii w plejstocenie mógł wyrwać fragment skały z podłoża i przenieść go na tereny Polski. Na terenie polski często spotyka się takie fragmenty skał przyniesione prze lodowiec podczas ostatniego zlodowacenia (tzw. Narzutniaki) które zawierają często liczne skamieniałość

c)         Nie, to są osady powstały praktycznie na miejscu. Ogólnie rzecz biorąc tereny te miały ciekawą i zawiłą historię geologiczną

d)        Ten "wapień", to być może margiel, którego osad mógł być przyniesiony z płytszych stref oligoceńskiego basenu morskiego przez tzw. Prądy zawiesinowe

e)         A skałka to wapień jasielski, oligocen

f)         Znaleziona przez Pana skamieniałość nie przywędrowała z odległej części świata. Choć mówienie o województwie podkarpackim z perspektywy 30 milionów lat jest nadużyciem (ze względu na odmienną paleogeografię czyli układ lądów i mórz w okresie oligocenu) to skała powstała na miejscu, w zbiorniku morskim jaki znajdował się wtedy na obszarze "województwa" a materiał ja budujący przywędrował częściowo do zbiornika morskiego z otaczających morze lądów, częściowo w tym morzu powstał (węglany). Ryba natomiast w tym morzu żyła i tam też zginęła.

g)        Najprawdopodobniej skała, w której występują szczątki, to tzw. Wapień jasielski - swoją drogą też bardzo interesujący. Tworzy cienką wkładkę wśród piaskowców i łupków, a mimo bywa znajdowany w stanowiskach odległych od siebie o setki km.

h)        Nie wiem w jaki sposób Pan znalazł tę bryłę, ale jeśli była transportowana, to raczej na niewielką odległość, np. Przez płynącą rzeczkę, która mogła tę bryłę wypłukać z warstw menilitowych.

i)         Panie Karolu, ta Pana „bryła wapienna” należy prawdopodobnie do grupy skał określanych nazwą margle krzemionkowe. Ta skała może pochodzić np. z miejscowości Krzemyk koło Brzozowa lub Straszydle. Pakiety tych skał występują w profilu „serii menilitowo-krośnieńskiej” w Karpat Zewnętrznych (fliszowych). Makro- i mikroskamieniałości będące świadectwem istnienia w przeszłości równoleżnikowego oceanu Tetydy znane są nie tylko z kontynentu europejskiego. Literatura na ten temat jest bardzo bogata, zachęcam do przeczytania. A więc, jeżeli ta „owa bryła wapienna” została przeniesiona” do gleby, to na pewno nie przez prądy morskie, lecz przez jakiegoś człowieka. Jest to moje spostrzeżenie oparte jedynie na opisie dotyczącym okoliczności znalezienia przez Pana tej płytki skalnej. Obce elementy skalne w naturalny sposób redeponowane do osadów zbiornikowych mogą przyjmować różne kształty (płytowe, bryłowe, niektóre konkrecje i itp.), jak i różne wymiary (od kilku do kilkudziesięciu centymetrów). Jednak, zawsze w takich przypadkach będziemy mieli do czynienia z „obcym elementem” różniącym się genezą i składem mineralnym od otaczających je skał i nazywać będziemy "egzotykami". Naturalne przeniesienia skał z obcego środowiska do jakiegoś określonego zdarzają się bardzo często i są wynikiem wielu różnych innych procesów określanych mianem geologiczno-tektonicznych, w bardzo ogólnym tego słowa znaczeniu i dotyczą nie tylko basenów sedymentacyjnych. Jest to także bardzo szeroki temat, więc zachęcam do prześledzenia fachowej i popularnej literatury z tego zakresu.

j)          Możliwe jest ze lodowiec przytransportował ta bryle ze Skandynawii.

6.         Jakie były okoliczności znalezienia się tychże stworzeń w bryłach wapiennych?

a)         Ryby żyły sobie w takim ciepłym zbiorniku i po śmierci ich ciała opadły w muł. Następnie zostały pokryte kolejnymi warstwami osadu co ograniczyło dostęp tlenu i bakterii które rozłożyłyby zwłoki. Z biegiem czasu geologicznego luźny muł uległ tzw. Lityfikacji (z roztworów krążących w mule wytrącały się związki mineralne które pozlepiały luźne cząstki mułu) i /span/spanzamieniły go w zwięzłą skałę-wapień.

b)        Skały te powstawały w morzu, które znajdowało się na południe od Podkarpacia. Późniejsze ruchy górotwórcze spowodowały fałdowanie i wypchnięcie osadów z tego morza. Skały te znajdują się teraz na terenie Podkarpacia

c)         Po pierwsze jak to bywa z organizmami żywymi były najpierw owe ryby żywe :). Zakończyły żywot po jakimś czasie a ich ciała opadały na morskie dno. Normalnie takie stworzenia mają małą szansę aby zachowały się jako skamieniałości. Tylko sprzyjające warunki umożliwiły taki piękny stan zachowania,. Było to szybkie przykrycie osadem czyli po prostu zostały zasypane i odcięte od padlinożerców i innych organizmów rozkładających szczątki organiczne. Oczywiście z czasem tkanki miękkie uległy rozkładowi, ale te drobne szkieleciki zachowały się tak jakby rybka dopiero zdechła. Oprócz szkieletów zachowują się też ryby z łuskami i takie okazy też znajduję się na Podkarpaciu. Po bardzo długim czasie taki muł ze szczątkami w wyniku działania procesów geologicznych zamienia się w skałę

d)        Ryby pochodziły raczej z basenu morskiego "na miejscu". Zostały one zakonserwowane w środowisku beztlenowym na dnie basenu po śmierci. Baseny Karpat fliszowych powstały przynajmniej kilkadziesiąt km na południe od dzisiejszego położenia, a skały z powstałych w nich osadów zostały przesunięte na północ pod wpływem sił tektonicznych w miocenie.

e)         Karpaty zewnętrzne zbudowane są głównie z utworów określanych mianem "flisz". Nie wdając się w szczegóły są to utwory powstające w zbiornikach morskich na drodze depozycji tzw. Osadów terygenicznych (czyli pochodzących z otaczających morze lądów). Głównie jest to kwarc pod postacią ziaren o różnej średnicy. Stąd najpopularniejsze osady fliszu to piaskowce i mułowce, tworzące naprzemianległe warstwy podczas podmorskich spływów dostarczających kolejne porcje materiału z lądu do zbiornika morskiego. W takim środowisku szczątki organiczne np. Martwych ryb zachowują się bardzo rzadko. Proszę sobie wyobrazić rybę wrzuconą do betoniarki z piaskiem. Zostanie szybko roztarta na proszek! A więc brak skamieniałości nie wynika z braku zwierząt a z trudnych warunków występujących na dnie zbiornika nie sprzyjających zachowaniu się szczątków.

f)         Podczas powstawania osadów fliszowych Karpat dochodziło jednak do okresów spokojniejszej sedymentacji. Choć nie określił pan dokładnie miejsca skąd pochodzi znalezisko, a budowa okolic brzozowa jest wyjątkowo skomplikowana i zmienna, na podstawie zdjęć jeden z kolegów wysnuł przypuszczenie że skała w jakiej znajduje się skamieniałość to tzw. Margle dynowskie. W polskich Karpatach odciski ryb występują w serii menilitowo-krośnieńskiej (zespół skał wyróżniających się litologicznie pochodzących z okresu oligocen - wczesny miocen). Zaprezentowane na zdjęciach znaleziska pochodzą najprawdopodobniej z warstw menilitowych. Jest to kompleks osadów morskich, powstały w warunkach niskiego natlenienia i izolacji basenu karpackiego od oceanu światowego. W spągowej (dolnej) części warstw menilitowych występuje zróżnicowany litologicznie poziom rogowców (skał krzemionkowych), margli, diatomitów, iłowców i piaskowców. Jest on zapisem znacznego spłycenia basenu karpackiego. W tym właśnie poziomie (o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów) występują jasne, dość twarde, płytowo łupiące się margle, zwane marglami dynowskimi. Przypominają one najbardziej skały widoczne na zdjęciach. Ich wiek to wczesny oligocen (ok. 32 milionów lat temu). Wychodnie (miejsca występowania na powierzchni) poziomu rogowcowego warstw menilitowych występują również w kilku wąskich pasach w rejonie brzozowa. Tak więc zachowanie się szczątków ryb w takich utworach zawdzięczamy spokojniejszej sedymentacji i drobniejszemu materiałowi, który lepiej "zakonserwował" szczątki.

g)        Dodam na koniec że dobrze zachowane skamieniałości (kompletne szkielety) są o tyle rzadkie że szkielet martwej ryby opadając na dno po rozłożeniu się części organicznych najczęściej ulega rozpadowi na poszczególne części. Z kompletnym znaleziskiem mamy do czynienia jeżeli nastąpi szybkie przykrycie martwego organizmu osadem. Stąd też pana znalezisko jest dosyć cenne.

h)        Ogólnie: ryby żyły w morzu, będącym miejscem tworzenia się skał budujących dzisiejsze Karpaty. Większość profilu zajmują piaskowce i łupki, tworzące się jako osad prądów zawiesinowych, zmywających na głęboko położone dno osad z pobliża brzegu. Tylko mała część skał tworzyła się bez domieszki takiego materiału - i te, tworząc się wolno, na dużych głębokościach, przy niewielkiej zawartości tlenu (=niezbyt dobre warunki dla padlinożerców) zwykle zawierają dużo szczątków fauny i flory. Specyfiką Karpat jest to, że spośród makroskamieniałości najwięcej jest ryb

i)         Szkielet ryby po obumarciu opadł na dno, które było przykryte mułem wapiennym, który następnie stwardniał.

j)          Skamieniałość powstała po obumarciu zwierzęcia i zdeponowaniu na dnie płytkiego morza, o czym świadczy skala wapienna, a następnie zasypaniu szkieletu przez mul wapienny i fosylizacji w twardniejącym w skale mule wapiennym. Tkanka miękka została rozpuszczona a szkielet przetrwał w stanie nienaruszonym. To jest bardzo ważne znalezisko.

k)        Jak już wcześniej wspominałam, ta pana „bryła wapienna” przypomina mi raczej margiel, a nie wapień. W marglach krzemionkowych skamieniałości ryb i nie tylko ryb, zachowują się stosunkowo dobrze. Te wszystkie stworzenia małe i duże po śmierci zostały pogrzebane w osadzie pelitycznym i w formie sfosylizowanej przetrwały do czasów współczesnych. Zachęcam do czytania portali paleontologicznych na stronach internetowych, znajdzie tam pan wiele różnych ciekawych informacji i przy najbliższej okazji, proszę odwiedzić muzeum w Rzeszowie. Są tam wyeksponowane skamieniałości znalezione w okolicznych miejscowościach, a więc z pana regionu.

l)         Okoliczności znalezienia się tych czy innych szczątków organicznych w skalach są zawsze bardzo podobne. Za mało czasu by tu o tym pisać. Odsyłam do podręczników paleontologicznych, do części opisujących powstawanie skamieniałości.

 

LINKI:

I.          http://app.pan.pl/archive/published/app05/app05-367.pdf

II.        http://wyborcza.pl/1,75476,7606072,Z_Bieszczadow_na_Marsa.html

III.       http://geoinfo.amu.edu.pl/wngig/IG/UAM_Paleontologia/Paleontologia.htm

IV.       http://www.paleo.pan.pl/people/Bienkowska/

V.        http://nauka-polska.pl/NaukaPolska/dhtml/raportyWyszukiwanie/listaLudzieNauki.fs

VI.       http://paleontologiafliszkarpacki.bloog.pl/id,3432574,title,Ryby-z-warstw-menilitowych-oligocen-Korekta-Malgorzata-Bienkowska,index.html?ticaid=69ba9.

VII.http://pgi.gov.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=2337&Itemid=

VIII.    http://paleontologiafliszkarpacki.bloog.pl/id,3432574,title,Ryby-z-warstw-menilitowych-oligocen-Korekta-Malgorzata-Bienkowska,index.html?ticaid=69bc3

IX.       http://www.forum.dinozaury.com/viewtopic.php?t=2391&sid=19a1148c3997a2c72ffca4aaa4bcd043

X.        http://www.paleontologia.pl/forum/viewtopic.php?t=1731

XI.       http://www.forum.dinozaury.com/viewtopic.php?t=2391&sid=19a1148c3997a2c72ffca4aaa4bcd043

XII.      http://www.geo.uw.edu.pl/IGP/IGP/index.php

XIII.    http://www.asgp.pl/2006/76_1/contents.html

XIV.    http://paleontologiafliszkarpacki.bloog.pl/

Autorzy odpowiedzi:

1)         dr kamila Pawłowska – Uniwersytet Adama Mickiewicza

2)         dr Błażej Błażejowski – Instytut Paleobiologii Polskiej Akademii Nauk

3)         mgr Grzegorz Niedźwiedzki – Zakład Paleobiologii i Ewolucjii Uniwersytetu Warszawskiego

4)         dr Bogusław Kołodziej Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego

5)         mgr Paweł Socha Instytut Zoologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego

6)         dr Aleksandra Skawina Wydział Biologii Zakład Paleobiologii i Ewol;ucji Uniwersytetu Warszawskiego

7)         dr Marcin Ryszkiewicz Muzeum Ziemi PAN

8)         dr Edward Chwieduk Uniwersytet Adama Mickiewicza

9)         mgr Ewa Świdnicka Zakład Paleozoologii Instytut Zoologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego

10)       prof. Małgorzata Moczydłowska – Vidal Dyrektor Departamentu Mikropaleontologii na Uniwersytecie w Uppsala (Szwecja)

11)       prof. Joachim Szulc Zakład Sedymentologii i Analizy Paleośrodowiska Dyrektor Instytutu Nauk Geologicznych na Uniwersytecie Jagiellońskim

12)       prof. Radosław Tarkowski Instytut Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie

13)       dr Mariusz Kędzierski Zakład Sedymentologii i Analizy Paleośrodowiska Instytut Nauk geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego

14)       dr inż. Michał Krobicki Akademia Górniczo – Hutnicza

15)       dr Mikołaj Zapalski Zakład GeologiiHistorycznej i regionalnej Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego

16)       prof. Wiesław Krzemiński Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk

17)       dr Paweł Raczyński Wydział Stratygrafii Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego

18)       mgr inż. Maciej Borowiec Państwowy Instytut Geologiczny

19)       dr Tatiana Woroncowa – Marcinkowska Zastepca Kierownika Muzeum Geologicznego PIG

20)       dr hab. Stanisław Leszczyński UJ

21)       dr Maciej Bojanowski Zakład Geologii Złożowej i Gospodarczej Uniwersytet Warszawski

22)       mgr Radosław Wasiluk PIG

23)       dr Jolanta Muszer Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytet Wrocławski

24)       prof. Alfred Uchman Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytet Jagielloński

25)       dr Krzysztof Stefaniak Zakład Paleozoologii Instytut Zoologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego

26)       prof. Andrzej Borman Wydział Biologii Uniwersytetu Gdańskiego

27)       mgr Dariusz Nast. Muzeum Ziemi PAN

28)       dr Małgorzata Bieńkowska – Wasiluk Instytut Paleobiologii PAN

29)       prof. Michał Ginter Instytut Geologii Podstawowej Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego

30)       dr Wojciech Kozłowski Instytut Geologii Podstawowej Uniwersytet Warszawski

31)       dr Anna Poszytek Instytut Geochemii, Mineralogii i Petrologii Uniwersytet Warszawski

32)       dr Marcin Barski Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Warszawskiego

33)       dr Marcin Machalski Muzeum Ewolucji Instytutu Paleobiologii PAN

34)       prof. Zofia Kielan – Jaworowska PAN

35)       prof. Jerzy Trammer Instytut Geologii Podstawowej Uniwersytet Warszawski

   Autor szczególne podziękowania kieruję do Pana dr Błażeja Błażejowskiego, Pani dr Małgorzaty Bieńkowskiej – Wasiluk, Pana prof. Wiesława Krzemińskiego, którzy w sposób szczególny przyczynili się do powstania niniejszego opracowania udzielając fachowej rady, a także poddając skamieniałości badaniom i głębokiej analizie dotyczącej pochodzenia i systematyki skamieniałych ryb.

 

Od Redakcji.

   W odpowiedzi na 5 pytanie punkt „i” znajduje się nieścisłość, bowiem wymienione tam miejscowości nie występują w regionie brzozowskim. Autor nawiązuje zapewne do miejscowość Straszydło, która leży w powiecie rzeszowskim, gmina Lubenia i Krzemyka - jak części Czudca. Zresztą niezbyt od siebie oddalonych.

   Niemniej jednak zainteresowania młodego paleontologa pozwoliły nam na poznanie ciekawego materiału, nieznanego dotychczas w regionie. Jeśli znanego, to kilku osobom. Dzięki Karolowi wiedza ta staje się dostępna dla nas wszystkich.